Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (attention deficit hyperactivity disorder – ADHD) jest stanem klinicznym, któremu towarzyszy upośledzenie funkcjonowania w wielu dziedzinach, powodując problemy w nauce, zaburzone relacje z bliskimi, trudności społeczne i występowanie różnych problematycznych zachowań. Jest to jedno z najczęściej występujących zaburzeń psychicznych u dzieci, a w świadomości społecznej niesłusznie jest kojarzone jako stan dotyczący tylko właśnie tej grupy wiekowej. Do niedawna również wielu ekspertów podzielało ten pogląd – uważano, że objawy zespołu ustępują w okresie dojrzewania lub tuż po nim, a jego wpływ na funkcjonowanie osób dorosłych jest niewielki lub wręcz nie istnieje. Tak jakby po przekroczeniu pewnego wieku ustępowały objawy nadpobudliwości psychoruchowej i zaburzeń uwagi.

            Zespół nadpobudliwości psychoruchowej może mieć wiele przyczyn – zazwyczaj trudno jest wskazać jeden, konkretny czynnik powodujący ADHD. Na występowanie zaburzeń wpływ mogą mieć: predyspozycje genetyczne, urazy doznane w trakcie ciąży, mała waga urodzeniowa, niedotlenienie dziecka podczas porodu i inne urazy okołoporodowe.

Za pojawienie się zespołu nadpobudliwości psychoruchowej odpowiadać mogą również szkodliwe czynniki, które już w czasie ciąży doprowadziły do zaburzeń rozwoju lub uszkodzenia centralnego układu nerwowego dziecka. Są to przede wszystkim: palenie papierosów przez kobietę w ciąży, picie alkoholu przez ciężarną, zażywanie substancji psychoaktywnych przez matkę, ekspozycja na pestycydy, zatrucia metalami ciężkimi. Dość powszechnie uważa się także, że ADHD jest powodowane przez błędy wychowawcze. Nieprawidłowości w środowisku rodzinnym nie są bezpośrednią przyczyną ADHD, ale w przypadku dzieci predysponowanych do tego typu zaburzeń mogą mieć wpływ na to, kiedy się one ujawnią i jaki będą miały przebieg. Do niekorzystnych czynników wychowawczych zalicza się: zaniedbania ze strony rodziców lub opiekunów, niestabilność środowiska rodzinnego (np. rozwód rodziców), przemoc wobec dziecka. Właściwe rozpoznanie ADHD wymaga współpracy kilku specjalistów – przede wszystkim psychologa, psychiatry i pediatry, a niekiedy też neurologa dziecięcego. Ważnym elementem postępowania jest wnikliwy wywiad z rodzicami dotyczący funkcjonowania dziecka w domu, szkole i w gronie rówieśników. W ramach diagnostyki wykonuje się również testy mające na celu ocenę intelektualną dziecka, zdolność zapamiętywania, koncentracji i kojarzenia oraz sprawność i koordynację ruchową. Niezwykle istotne jest, by przed postawieniem rozpoznania wykluczyć inne schorzenia natury psychicznej, które mogą dawać podobne objawy, takie jak zaburzenia lękowe, zaburzenia zachowania, problemy adaptacyjne, upośledzenie umysłowe, nerwica natręctw czy choroba afektywna dwubiegunowa. Należy jednak mieć na uwadze, że u dzieci z ADHD nierzadko równolegle występuje dodatkowa dolegliwość o podłożu psychicznym – najczęściej dysleksja, zaburzenia lękowe i zaburzenia zachowania. Ponadto należy uzyskać pewność, że obserwowane symptomy nie są efektem zaburzeń neurologicznych i somatycznych, w tym działań niepożądanych leków, zaburzeń wzroku lub słuchu, padaczki czy schorzeń tarczycy.

            Schemat leczenia ADHD obejmuje zazwyczaj z kilku elementów. Może on składać się z: psychoterapii, terapii rodzinnej, terapii dziecka w grupie rówieśniczej, zajęć psychoedukacyjnych dla rodziców, leczenia farmakologicznego. Program terapii jest opracowywany indywidualnie przy uwzględnieniu wieku dziecka, ogólnego stanu zdrowia, rodzaju występujących objawów oraz podatności na poszczególne działania terapeutyczne. Niekiedy wspomagająco stosuje się leki i suplementy poprawiające koncentrację.