Wyobraź sobie, że wychodzisz ze sklepu, trzymając w dłoni pięć złotych, które zostały Ci po zakupach. Tuż za drzwiami spotykasz kwestującego przedstawiciela organizacji na rzecz ochrony zwierząt. Wydaje się jasne, że możesz zrobić dwie rzeczy: wrzucić monetę do puszki albo iść dalej. W tej i podobnych sytuacjach masz przemożne poczucie, że decyzja należy całkowicie do Ciebie. Innymi słowy: doświadczasz wolnej decyzji.

Jak jednak pokazują argumenty filozoficzne i naukowe, owo doświadczenie może być całkowicie złudne. Dlaczego? Mówiąc najkrócej, nasz świat – przynajmniej na poziomie codziennych przedmiotów – jest w pełni rządzony prawami przyrody. Nie inaczej jest z nami. Nasze mózgi na przykład, stanowiące w powszechnym mniemaniu naukowców centrum życia psychicznego – w tym wolnego sprawstwa – działają podług ściśle określonych praw fizyki, chemii i biologii, od których nie ma odstępstw. Teza ta od wieków przekonywała filozofów, od niedawna jednak możemy ją empirycznie potwierdzić. Jak sugerują słynne badania nad wolną wolą, prowadzone w latach 80. XX wieku przez Benjamina Libeta, to nasz mózg podejmuje decyzje, my zaś ulegamy jedynie złudzeniu, że o czymkolwiek decydujemy.

W trakcie naszego spotkania pokażę, na czym polega problem wolnej woli, jak można go rozwiązać, a także jakie argumenty przemawiają za dostępnymi opcjami i przeciw nim. Konkluzja może być dla niektórych smutna: przeciwko wolnej woli przemawia zarówno nauka, jak i rozważania czysto filozoficzne. Albo zatem musimy jej pojęcie odrzucić, albo znacząco je osłabić. Każda jednak z tych decyzji niesie poważne praktyczne konsekwencje, zarówno dla prawodawstwa czy medycyny, jak i praktycznego życia. Nierozstrzygniętą kwestią pozostaje, czy skutki te jesteśmy w stanie wprowadzić w życie, pozbywając się nad wyraz sugestywnej iluzji wolności.