Prezentacja ma na celu przybliżenie i prześledzenie dynamiki relacji zachodzących pomiędzy radziecką a jugosłowiańską kulturą filmową lat 1946-1980 na przykładzie koprodukcji realizowanych przez te dwa kraje. Wśród wspólnych przedsięwzięć filmowych ZSRR i SFRJ z punktu widzenia wystąpienia najistotniejsze pozostają filmy wojenne, tematyzujące wydarzenia znaczące dla historii obu krajów, zwłaszcza W górach Jugosławii (U planinama Jugoslavije/ В горах Югославии, reż. Abram Room, 1946); Porucznik jazdy (Aleksa Dundić / Олеко Дундич, reż. Leonid Łukow, 1958); Sprawdzono – min nie ma (Provereno nema mina / Проверено — мин нет, reż. Jurij Łysenko, 1965), Kierowcy w kajdanach (Okovani šoferi / Единственная дорога, reż. Vladimir Pavlović, 1975). Filmy te omawiane będą na tle geopolitycznych przemian, w szczególności w zakresie zmiennych obopólnych relacji między ZSRR i SFRJ, jako że odzwierciedlają one trajektorię wyznaczoną przez okresy napięć i ociepleń w kolejnych dekadach zimnej wojny. Potraktowane zostaną jako przestrzeń negocjacji wspólnych stanowisk w kwestii budowania polityki historycznej dotyczącej kluczowych wydarzeń dla zbiorowej tożsamości społeczeństw obu krajów.

W celu możliwie szerokiego naświetlenia poruszanej problematyki prezentacja zostanie podzielona na dwie zasadnicze części obejmujące (1) analizę formalną i kontekstową wybranych filmów ze szczególnym uwzględnieniem funkcji ideologicznej modeli gatunkowych kina wojennego, (2) analizę tekstów źródłowych, tj. radzieckiej i jugosłowiańskiej krytyki filmowej omawianego okresu, ze szczególnym uwzględnieniem powstających na bieżąco recenzji analizowanych filmów, zgromadzonych w toku kwerendy w polskich i zagranicznych archiwach filmowych.

Choć podejmowana w ramach prezentacji problematyka przynależy do konkretnego kontekstu historycznego, niesie ona w sobie  także dodatkowy aspekt poznawczy w postaci rekonstrukcji i demistyfikacji mechanizmów, w ramach których powstały, a następnie zostały spetryfikowane „wielkorosyjskie” i „wielkoserbskie”, zmitologizowane narracje narodowe. W obliczu ostatnich wydarzeń na arenie międzynarodowej, w kontekście których dochodzi do odtwarzania wielu imperialnych wątków doskonale znanych z propagandy dwudziestowiecznych krajów komunistycznych,  krytyczna analiza mechanizmów propagandy, indoktrynacji i manipulacji jawi się jako najwyższa powinność intelektualistów i świadomych obywateli.

- - - - - - - - - 

Źródło zdjęcia: Pexels z Pixabay.